Gerçek Jinekomasti ile Yalancı Jinekomasti (Lipomasti) Arasındaki Farklar Nelerdir ve Bu Fark Neden Önemlidir?
Gerçek jinekomasti ve psödojinekomasti (daha sık kullanılan adıyla lipomasti), her ikisi de erkeklerde meme bölgesinde kadınsı belirginleşme veya dolgunluk ile karakterize olan durumlar olsalar da, bu iki durum arasında altta yatan patofizyoloji, etkilenen doku tipi, klinik bulgular, tanısal yaklaşım ve tedavi stratejileri açısından temel ve önemli farklılıklar bulunmakta.
Bu iki klinik durumun doğru bir şekilde ayırt edilmesi, hastaya uygun tanı konulması, gereksiz endişe ve tetkiklerin önlenmesi ve en etkili tedavi yaklaşımının belirlenmesi için kritik öneme sahiptir.
Gerçek Jinekomasti (Glandüler Jinekomasti):
Tanım ve Etkilenen Doku Tipi: Gerçek jinekomasti, erkek meme dokusundaki glandüler (salgı bezi) komponentin iyi huylu (benign) bir şekilde proliferasyonu, yani çoğalması ve büyümesidir. Bu, meme başı (nipple) ve areola (meme başı etrafındaki pigmentli halka) kompleksinin hemen altında yer alan gerçek meme bezi dokusunun (süt kanalları-duktuslar ve bu kanalları çevreleyen destek bağ dokusu-stroma) miktarında bir artış olduğu anlamına gelir.
Nedenleri
Gerçek jinekomastinin temel nedeni, erkek vücudundaki östrojen (kadınlık hormonu) ve androjen (erkeklik hormonu, başlıcası testosteron) hormonları arasındaki hassas dengenin östrojenik etkinin artması veya androjenik etkinin azalması (ya da her ikisinin bir kombinasyonu) şeklinde bozulmasıdır. Bu hormonal dengesizlik, çeşitli durumlarda ortaya çıkabilir:
Fizyolojik Jinekomasti
Yaşamın belirli dönemlerinde (yenidoğan, ergenlik, yaşlılık) doğal hormonal dalgalanmalara bağlı olarak geçici olarak görülebilir.
Patolojik Jinekomasti
Altta yatan bir tıbbi durumdan kaynaklanır. Bunlar arasında hormonal bozukluklar (örneğin, hipogonadizm, testosteron eksikliği, östrojen salgılayan tümörler, hipertiroidizm), çeşitli sistemik hastalıklar (örneğin, kronik karaciğer sirozu, kronik böbrek yetmezliği), çok sayıda ilacın yan etkisi (örneğin, spironolakton, simetidin, bazı antihipertansifler, anabolik steroidler, bazı psikotrop ilaçlar) ve bazı kanser türleri (örneğin, hCG salgılayan tümörler) bulunur.
Fizik Muayene Bulguları
Klinik muayenede, gerçek jinekomastinin en tipik bulgusu, meme başının hemen altında, genellikle areola ile eş merkezli (konsantrik) yerleşimli, sertçe, lastik kıvamında, hareketli veya hafifçe alttaki dokulara yapışık (fikse) olabilen, disk şeklinde bir glandüler dokunun palpe edilmesidir (elle hissedilmesi). Bu glandüler doku, özellikle aktif büyüme döneminde (florid jinekomasti) hassas veya ağrılı olabilir. Meme başından akıntı nadirdir, ancak varsa (özellikle kanlı veya tek taraflı) daha ciddi bir patolojiyi (örneğin, meme kanseri) düşündürebilir.
Görüntüleme Yöntemleri
Şüphe durumunda veya ayırıcı tanı için mamografi ve/veya meme ultrasonografisi kullanılabilir. Bu yöntemler, glandüler dokunun varlığını, miktarını ve yapısını teyit etmede, ayrıca yağ dokusundan ayırt etmede yardımcı olur. Ultrasonografide, glandüler doku genellikle meme başı arkasında hipoekoik (çevre yağ dokusuna göre daha koyu) bir yapı olarak görülür.
Tedavi Yaklaşımı
Gerçek jinekomastinin tedavisi, öncelikle altta yatan kök nedenin saptanıp düzeltilmesine yöneliktir. Eğer ilaç kaynaklıysa, mümkünse ilacın kesilmesi veya değiştirilmesi düşünülür. Hormonal bir bozukluk varsa (örneğin, hipogonadizm), uygun hormonal tedavi (örneğin, testosteron replasmanı) planlanabilir. Altta yatan bir tümör varsa, bunun tedavisi gerekir. Fizyolojik jinekomasti genellikle kendiliğinden geriler ve sadece gözlem yeterlidir. Ancak, altta yatan neden tedavi edilemiyorsa, jinekomasti kalıcıysa, semptomatikse (ağrı, hassasiyet) veya kişide önemli derecede kozmetik ve psikososyal rahatsızlığa neden oluyorsa, medikal tedavi (örneğin, selektif östrojen reseptör modülatörleri olan tamoksifen veya raloksifen, ya da aromataz inhibitörleri) veya cerrahi tedavi (glandüler dokunun subkutan mastektomi ile çıkarılması, gerekirse liposuction ile kombine edilebilir) seçenekleri değerlendirilir.
Psödojinekomasti (Lipomasti veya Yalancı Jinekomasti):
Tanım ve Etkilenen Doku Tipi
Psödojinekomasti veya daha sık kullanılan terimle lipomasti, meme bölgesinde glandüler meme dokusunda herhangi bir artış olmaksızın, yalnızca aşırı miktarda yağ dokusunun (adipoz doku) birikmesi sonucu oluşan meme büyümesidir. Yani, bu durumda meme bezi dokusu normal boyutlardadır, ancak etrafındaki ve üzerindeki yağ dokusu artmıştır, bu da memenin büyük görünmesine neden olur.
Nedenleri
Psödojinekomasti genellikle genel vücut ağırlığındaki artış, yani obezite veya fazla kilolu olmanın bir parçası olarak ortaya çıkar. Vücuttaki genel yağlanma artışıyla paralel olarak meme bölgesinde de yağ dokusu birikir. Nadiren, bazı lipodistrofi sendromları veya Cushing sendromu gibi durumlarda da görülebilir.
Fizik Muayene Bulguları
Muayenede, meme bölgesi daha yumuşak, yaygın ve homojen bir dolgunluk gösterir. Meme başı altında, gerçek jinekomastideki gibi belirgin, sert, disk şeklinde bir glandüler kitle palpe edilmez. Meme dokusu sıkıştırıldığında (“pinch test” veya çimdik-kavrama manevrası) genellikle homojen bir yumuşaklık hissedilir ve glandüler dokunun dirençli sertliği ele gelmez. Dokunmakla genellikle hassasiyet veya ağrı yoktur.
Görüntüleme Yöntemleri
Meme ultrasonografisi, meme bölgesindeki büyümenin tamamen yağ dokusundan kaynaklandığını ve altta yatan bir glandüler doku artışı olmadığını göstermek için yeterli olabilir. Mamografi de benzer şekilde yağlı doku paterni gösterir. Bu yöntemler, özellikle obez bireylerde gerçek jinekomasti ile psödojinekomasti ayrımında ve karışık tip durumların değerlendirilmesinde faydalıdır.
Tedavi Yaklaşımı
Psödojinekomastinin temel tedavisi, altta yatan neden olan fazla kilonun verilmesidir. Yaşam tarzı değişiklikleri, dengeli bir diyet ve düzenli egzersiz ile genel vücut yağı azaldıkça, meme bölgesindeki yağ birikimi de genellikle geriler ve psödojinekomasti düzelir. Kilo kaybına rağmen meme bölgesinde devam eden ve kişiyi estetik olarak rahatsız eden belirgin yağ birikimi varlığında, liposuction (yağ emme) işlemi etkili bir cerrahi tedavi seçeneğidir. Eğer aşırı kilo kaybı sonrası ciltte sarkma oluşmuşsa, cilt sıkılaştırma uygulamaları da gerekebilir (örneğin, periareolar veya diğer insizyonlarla fazla derinin çıkarılması).
Temel Farklılıkların Özeti ve Önemi:
Gerçek Jinekomasti (Glandüler) için temel patoloji Meme bezi (glandüler) dokusunun çoğalması Psödojinekomasti (Lipomasti) için ise sadece yağ (adipoz) dokusunun birikmesidir.
Gerçek jinekomastide neden, Hormonal dengesizlik, ilaçlar, hastalıklar vb. iken Psödojinekomastide genellikle gerekçe obezite, kilo alımıdır.
Palpasyonla (elle muayenede) Gerçek jinekomasti sert, lastik kıvamında, diskoid glandüler kitle hissedilirken, muayenede hassasiyet Olabilir (özellikle aktif dönemde) Psödojinekomastide elle yapılan muayenede yumuşak, yaygın, homojen yağ doku hissedilirken muayene sırasında genellikle bir hassasiyet ve ağrı Yoktur.
Görüntüleme tetkiklerinde Gerçek jinekomastide Glandüler doku artışı görülür, Psödojinekomastide ise sadece Yağ dokusu artışı görülürken glandüler doku normal gözlenir.
Tedavi Gerçek jinekomastide Nedene yönelik, tıbbi veya cerrahi (gland eksizyonu) iken, Psödojinekomastide asıl öncelik Kilo kaybı ve gerekirse liposuction işlemidir.
Ayrımın Önemi: Bu ayrımın doğru yapılması önemlidir çünkü:
1. Altta Yatan Nedenin Tespiti
Gerçek jinekomasti, bazen altta yatan ciddi bir sağlık sorununun (örneğin, testis tümörü, karaciğer sirozu, endokrin bozukluk) bir belirtisi olabilir ve bu durumun araştırılması ve tedavi edilmesi gerekir. Psödojinekomasti ise genellikle daha benign (iyi huylu) bir durumdur ve obezite ile ilişkilidir, bu da farklı bir sağlık yönetimi yaklaşımı gerektirir.
2. Tedavi Seçimi
Tedavi yaklaşımları tamamen farklıdır. Gerçek jinekomastide glandüler dokunun çıkarılması gerekebilirken, psödojinekomastide kilo kaybı veya liposuction yeterli olabilir. Yanlış tanı, etkisiz veya gereksiz tedavilere yol açabilir.
3. Hasta Bilgilendirmesi ve Beklentiler
Hastanın durumu hakkında doğru bilgilendirilmesi, tedavi seçeneklerini anlaması ve gerçekçi beklentilere sahip olması için bu ayrım şarttır.
4. Malignite Riski
Her ne kadar nadir olsa da, erkek meme kanseri olasılığı gerçek jinekomasti bulgularıyla karışabilir veya jinekomasti zemininde (çok nadiren) gelişebilir. Psödojinekomastide bu risk yoktur. Bu nedenle, şüpheli durumlarda doğru tanısal yaklaşım önemlidir.
Obez bireylerde sıklıkla “karışık tip jinekomasti” görülebilir; yani hem glandüler doku artışı (gerçek jinekomasti) hem de yağ dokusu birikimi (psödojinekomasti) bir arada bulunabilir. Bu durumda tedavi, her iki bileşeni de hedef alacak şekilde planlanmalıdır (örneğin, kilo kaybı, gerekirse gland eksizyonu ve liposuction kombinasyonu).
Deneyimli bir hekim genellikle fizik muayene ile bu ayrımı yapabilir, ancak şüphe durumunda veya altta yatan bir patolojiden endişe ediliyorsa görüntüleme yöntemlerine başvurulur.
Ne Öğrendik
Gerçek jinekomasti meme bez dokusunun büyümesiyken, psödojinekomasti (lipomasti) sadece yağ birikimidir; bu ayrım, altta yatan nedenlerin, potansiyel sağlık risklerinin ve tedavi stratejilerinin tamamen farklı olması nedeniyle tanı ve yönetimde kritik öneme sahiptir.
Kaynaklar
Kanakis, G. A., Nordkap, L., Bang, A. K., Calogero, A. E., Bártfai, G., Corona, G., … & Kliesch, S. (2019). EAA clinical practice guidelines—gynecomastia evaluation and management. Andrology, 7(6), 778-793. PMID: 31099174
Braunstein, G. D. (2007). Gynecomastia. New England Journal of Medicine, 357(12), 1229-1237. PMID: 17881754
Johnson, R. E., & Murad, M. H. (2009). Gynecomastia: pathophysiology, evaluation, and management. Mayo Clinic Proceedings, 84(11), 1010-1015. PMID: 19880691
Cuhaci, N., Polat, S. B., Evranos, B., Ersoy, R., & Cakir, B. (2014). Gynecomastia: Clinical evaluation and management. Indian Journal of Endocrinology and Metabolism, 18(2), 150–158. PMID: 24741509