Ameliyat Öncesi Hasta Güvenliği: Vitamin, İlaç ve Takviyeler Ne Zaman Kesilmeli?

Ameliyat öncesi hazırlık, operasyonun başarısı ve komplikasyon riskinin azaltılması açısından hayati önem taşır. Kullandığınız vitaminler, bitkisel takviyeler ve ilaçlar, anesteziyi, kanama riskini ve iyileşme sürecini etkileyebilir. Bu nedenle, ameliyatınızdan en az 2-3 hafta önce doktorunuzla tüm kullandıklarınızı detaylıca konuşmanız şart.

Ameliyat Öncesi Dikkat Edilmesi Gereken Vitamin ve Takviyeler

Ameliyat öncesinde bazı vitamin ve takviyelerin kesilmesi veya kullanımının düzenlenmesi gerekebilir. İşte genel bir rehber:

Kan Sulandırıcı Etkisi Olan Vitamin ve Takviyeler

Bu gruptaki takviyeler, ameliyat sırasında ve sonrasında kanama riskini artırabilir.

Vitamin E: Güçlü bir antioksidan olmasına rağmen kanı sulandırıcı etkisi vardır. Ameliyattan en az 7-10 gün önce kesilmesi önerilir.

Balık Yağı (Omega-3 Yağ Asitleri): Kan pıhtılaşmasını yavaşlatabilir. Ameliyattan en az 7-10 gün önce kesilmelidir.
Sarımsak (Garlic): Doğal bir kan sulandırıcıdır. Ameliyattan en az 7 gün, ideal olarak 2 hafta önce kesilmelidir.

Zencefil (Ginger): Pıhtılaşmayı etkileyebilir. Ameliyattan en az 7 gün önce kesilmelidir.

Ginkgo Biloba: Kanama riskini artırır. Ameliyattan en az 7 gün, ideal olarak 2 hafta önce kesilmelidir.

Ginseng (Panax Ginseng): Hem kan şekerini düşürebilir hem de kanama riskini artırabilir. Ameliyattan en az 7 gün önce kesilmelidir.

Anestezi ile Etkileşebilecek Bitkisel Takviyeler

Bazı bitkisel takviyeler, anestezik ilaçların etkisini artırabilir veya değiştirebilir.

Sarı Kantaron (St. John’s Wort): Karaciğer enzimlerini etkileyerek birçok ilacın (anestezikler dahil) metabolizmasını değiştirebilir. Ameliyattan en az 5-7 gün, ideal olarak 2 hafta önce kesilmelidir.

Kedi Otu (Valerian): Sakinleştirici etkisi vardır ve anestezinin sedatif etkisini artırabilir. Ameliyattan en az 7 gün, ideal olarak 2 hafta önce kesilmelidir.

Kava Kava: Sedatif etkisi ve karaciğer toksisitesi riski nedeniyle ameliyattan en az 2 hafta önce kesilmelidir.

Efedra (Ma Huang): Kalp ritim sorunlarına ve tansiyon yükselmesine neden olabilir. Anesteziyle tehlikeli etkileşimleri olabileceğinden ameliyattan en az 24-48 saat önce, ideal olarak daha erken kesilmelidir. (Birçok ülkede yasaklı.)

Diğer Vitaminler ve Mineraller

Multivitaminler: Genellikle ameliyat gününe kadar devam edilebilir ancak yüksek dozda spesifik vitaminler (özellikle E vitamini) içeriyorsa dozunu öğrenerek doktorunuza danışışabilirsiniz.

Vitamin C: Yara iyileşmesine yardımcı olduğu için genellikle devam edilebilir, 1000 mg üstü kanı sulandırabilir. Yüksek dozlar ishale neden olabilir, bu yüzden mutlaka doktorunuza danışın. Biz C vitaminin ameliyat gününden 3 gün önce kesiyoruz.

Demir Takviyeleri: Kabızlığa neden olabilir. Doktorunuz aksini söylemedikçe ameliyattan birkaç gün önce kesilebilir. Ameliyat sonrası anemi durumuna göre tekrar başlanabilir.

Kanı Sulandıran Aspirin Türevi Ağrı Kesiciler

Bu ilaçlar kanama riskini belirgin şekilde artırır.

Aspirin: Genellikle ameliyattan 7-10 gün önce kesilmesi istenir. Ancak kalp-damar hastalığı gibi nedenlerle düzenli aspirin kullanıyorsanız, kesilip kesilmeyeceğine veya ne zaman kesileceğine mutlaka ilacı başlayan doktorunuz ve cerrahınız birlikte karar vermelidir.

Non-Steroidal Anti-İnflamatuar İlaçlar (NSAID’ler): İbuprofen, naproksen, diklofenak, ketoprofen gibi ilaçlar. Genellikle ameliyattan 2-3 gün önce kesilir. Bazı uzun etkili NSAID’ler için bu süre daha uzun olabilir.

Parasetamol (Asetaminofen): Kanama riski oluşturmaz ve genellikle ameliyat öncesi ağrı kontrolü için güvenle kullanılabilir. Bununla beraber karaciğere zararlı yani hepatotoksiktir. Ancak yine de doktorunuza danışın.

Zorunlu İlaçların (Tiroit, Şeker vb.) Kullanımı

Hastanın düzenli olarak kullandığı hayati öneme sahip ilaçların yönetimi çok kritiktir ve ASLA DOKTORUNUZA DANIŞMADAN KESİLMEMELİDİR.

Tiroit İlaçları (Levotiroksin vb.): Genellikle ameliyat sabahı dahil, çok az bir su ile alınmaya devam edilir. Doktorunuz size özel bir talimat vermedikçe kesmeyin.

Şeker (Diyabet) İlaçları

Oral Antidiyabetikler (Metformin, Glibenklamid vb.): Genellikle ameliyat günü veya bir gün öncesinden kesilir. Özellikle metformin, laktik asidoz riski nedeniyle ameliyat öncesi ve kontrastlı işlem öncesi kesilebilir.

İnsülin: Doz ayarlaması ameliyatın türüne, süresine ve hastanın kan şekeri düzeylerine göre yapılır. Genellikle uzun etkili insülin dozu azaltılır veya kısa etkili insülinler ameliyat sabahı atlanır. Ameliyat sırasında ve sonrasında kan şekeri takibi çok sıkı yapılır. Bu ayarlamalar mutlaka doktorunuz veya anestezi uzmanınız tarafından yapılmalıdır.

Tansiyon İlaçları: Beta blokerler, ACE inhibitörleri gibi birçok tansiyon ilacı genellikle ameliyat sabahı az bir su ile alınmaya devam edilir. Ancak bazı diüretikler (idrar söktürücüler) ameliyat sabahı atlanabilir. Karar doktorunuza aittir.

Diğer Kronik Hastalık İlaçları (Epilepsi, Astım, Psikiyatrik İlaçlar vb.): Çoğu zaman devam edilir. Ancak her ilacın kendine özgü durumu olabileceğinden mutlaka doktorunuzla veya anestezi hekimiyle konuşulmalıdır.

Özetle: En önemli kural, planlanmış ameliyatınızdan en az 2-3 hafta önce doktorunuza kullandığınız TÜM ilaçların, vitaminlerin, bitkisel takviyelerin ve hatta bitki çaylarının bir listesini vermektir. Doktorunuz ve anestezi uzmanınız, size özel bir plan oluşturacaktır.

Ne Öğrendik

Bu derlemeyi hazırlarken, ameliyat öncesi hazırlığın ne kadar kapsamlı ve kişiye özel olması gerektiğini bir kez daha anladık. “Doğal” veya “bitkisel” olarak pazarlanan takviyelerin bile cerrahi süreçte ciddi riskler oluşturabileceğini, özellikle kanama ve anestezi etkileşimleri açısından dikkatli olunması gerektiğini öğrendik. Aspirin gibi yaygın ağrı kesicilerin bile ameliyat planlamasında önemli bir yer tuttuğunu ve kesilme sürelerinin standartları olduğunu fark ettik. En önemlisi, tiroit veya diyabet gibi kronik hastalıkları olan hastaların kullandığı zorunlu ilaçların yönetiminin ne kadar hassas olduğunu ve bu ilaçların kesilip kesilmeyeceğine veya nasıl devam edileceğine dair kararın kesinlikle doktor kontrolünde olması gerektiğini hatırladık. Hasta-doktor iletişiminin ve hastanın kullandığı her şeyi eksiksiz bildirmesinin, beslenme alışkanlıkları dahil güvenli bir cerrahi sürecin temel taşı olduğunu bir kez daha teyit etmiş olduk.

Kaynaklar

1-Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği (TARD). http://www.tard.org.tr/ Genel olarak anestezi ve ameliyat öncesi hazırlıkla ilgili Türkçe resmi kaynak.

2-Ang-Lee MK, Moss J, Yuan CS. Herbal medicines and perioperative care. JAMA. 2001 Jul 11;286(2):208-16. doi: 10.1001/jama.286.2.208. PMID: 11448284.

3-Brazier NC, Levine MA. Drug-herb interaction among commonly used conventional medicines: a compendium for health care professionals. Am J Ther. 2003 May-Jun;10(3):163-9. doi: 10.1097/00045391-200305000-00003. PMID: 12756423.