Jinekomasti Ameliyatı Öncesinde Hangi Laboratuvar Testleri İstenir ve Bu Testlerin Amacı Nedir?

Jinekomasti nedeniyle cerrahi tedavi (genellikle subkutan mastektomi ve/veya liposuction) planlandığında, hastanın genel sağlık durumunu kapsamlı bir şekilde değerlendirmek, anestezi ve ameliyatla ilişkili potansiyel riskleri en aza indirmek, jinekomastinin altta yatan olası nedenlerini ortaya çıkarmak veya dışlamak ve cerrahi sonucun başarısını optimize etmek amacıyla bir dizi standart ve bazen de spesifik laboratuvar testi istenir.

Bu testler, hem hastanın güvenliği hem de multidisipliner bir yaklaşımla en uygun tedavi stratejisinin belirlenmesi için kritik öneme sahiptir. İstenen testler, hastanın yaşına, eşlik eden hastalıklarına, tıbbi öyküsüne ve fizik muayene bulgularına göre kişiselleştirilebilir.

İşte jinekomasti ameliyatı öncesinde yaygın olarak istenen temel laboratuvar testleri ve bu testlerin istenme gerekçeleri:

1. Tam Kan Sayımı (Hemogram veya CBC – Complete Blood Count):

Neden İstenir: Kanın hücresel bileşenlerini (alyuvarlar, akyuvarlar, trombositler) nicel ve nitel olarak değerlendirir. Ameliyat öncesi genel sağlık durumu ve kanama/enfeksiyon riskleri hakkında temel bilgiler sunar.

Hemoglobin (Hb) ve Hematokrit (Hct): Bu değerler, kandaki alyuvarların (kırmızı kan hücreleri) miktarını ve oksijen taşıma kapasitesini yansıtır. Düşük seviyeler anemi (kansızlık) olduğunu gösterir. Anemi, ameliyat sırasında kan kaybına toleransı azaltabilir, yara iyileşmesini olumsuz etkileyebilir ve ameliyat sonrası yorgunluğu artırabilir. Şiddetli anemi durumunda, ameliyat öncesi nedeninin araştırılması ve gerekirse tedavi edilmesi (örneğin, demir takviyesi, kan transfüzyonu) veya ameliyatın ertelenmesi gerekebilir.

Beyaz Kan Hücreleri (Lökositler – WBC) ve Diferansiyel Sayım: Lökosit sayısı ve tiplerinin (nötrofil, lenfosit, monosit vb.) dağılımı, vücutta aktif bir enfeksiyon veya inflamasyon olup olmadığını gösterir. Yüksek lökosit sayısı (lökositoz) veya anormal diferansiyel sayım, gizli bir enfeksiyona işaret edebilir. Aktif enfeksiyon varlığında, elektif bir cerrahi genellikle enfeksiyon kontrol altına alınana kadar ertelenir.

Trombositler (Kan Pulcukları – PLT): Trombositler, kanın pıhtılaşma sürecinde (hemostaz) kritik rol oynarlar. Düşük trombosit sayısı (trombositopeni), ameliyat sırasında ve sonrasında artmış kanama riskine işaret eder. Çok yüksek trombosit sayısı (trombositoz) ise nadiren pıhtılaşma eğilimini artırabilir.

2. Kan Biyokimyası Paneli (Metabolik Panel):

Neden İstenir: Bu panel, başta böbrek ve karaciğer fonksiyonları olmak üzere, elektrolit dengesi, kan şekeri seviyesi ve diğer önemli metabolik göstergeleri değerlendirir. Bu organların sağlığı, anestezi ilaçlarının ve diğer ilaçların metabolizması ve atılımı, ayrıca genel sistemik sağlık açısından önemlidir.

Böbrek Fonksiyon Testleri (Kan Üre Azotu – BUN, Kreatinin): Böbreklerin atık ürünleri kandan ne kadar etkin bir şekilde süzdüğünü gösterir. Anestezik ilaçların ve ameliyat sonrası kullanılan ağrı kesicilerin çoğu böbrekler yoluyla atıldığından, böbrek fonksiyon bozukluğu bu ilaçların birikmesine ve toksisiteye yol açabilir, ayrıca sıvı-elektrolit dengesini de etkileyebilir.

Karaciğer Fonksiyon Testleri (ALT – Alanin Aminotransferaz, AST – Aspartat Aminotransferaz, GGT – Gama Glutamil Transferaz, Alkalen Fosfataz – ALP, Total Bilirubin, Albumin): Karaciğerin sağlığını, fonksiyonunu ve olası bir hasarı değerlendirir. Karaciğer, ilaçların metabolizmasında, protein sentezinde ve hormon dengesinde (özellikle östrojen metabolizmasında) merkezi bir rol oynar. Karaciğer hastalığı, jinekomastinin altta yatan bir nedeni olabileceği gibi (örneğin, sirozda östrojen yıkımının azalması), anestezi ve ilaç metabolizmasını da olumsuz etkileyebilir.

Kan Şekeri (Açlık Kan Glukozu – AKŞ, veya Rastgele Kan Şekeri): Diyabet (şeker hastalığı) veya prediyabet (gizli şeker) durumunu ortaya çıkarabilir veya bilinen diyabetin kontrol altında olup olmadığını gösterir. Kontrolsüz diyabet, yara iyileşmesini geciktirebilir, cerrahi alan enfeksiyonu riskini artırabilir ve ameliyat sonrası komplikasyonlara zemin hazırlayabilir.

Elektrolitler (Sodyum – Na, Potasyum – K, Klorür – Cl): Vücudun sıvı dengesi, sinir iletimi ve kas fonksiyonları için kritik öneme sahiptir. Elektrolit dengesizlikleri, özellikle potasyum seviyelerindeki anormallikler (hipokalemi veya hiperkalemi), anestezi sırasında kardiyak aritmilere (kalp ritim bozuklukları) yol açabilir.

3. Kanama ve Pıhtılaşma Testleri (Koagülasyon Profili):

Protrombin Zamanı (PT) ve INR (International Normalized Ratio): Ekstrensek pıhtılaşma yolunu değerlendirir. Özellikle K vitaminine bağımlı pıhtılaşma faktörlerinin fonksiyonu hakkında bilgi verir. Warfarin (Coumadin) gibi kan sulandırıcı ilaçların etkisini izlemek için kullanılır.

Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı (aPTT veya PTT): İntrensek ve ortak pıhtılaşma yolunu değerlendirir. Heparin gibi kan sulandırıcıların etkisini izlemek ve bazı pıhtılaşma faktörü eksikliklerini (örneğin, hemofili) saptamak için kullanılır.

Neden İstenir: Bu testler, kanın normal şekilde pıhtılaşma mekanizmasının ne kadar iyi çalıştığını kapsamlı bir şekilde değerlendirir. Herhangi bir pıhtılaşma bozukluğu, ameliyat sırasında veya sonrasında beklenenden fazla ve kontrolü zor kanamaya (hemoraji) veya ameliyat sonrası hematom (kan birikmesi) oluşumuna neden olabilir. Bu testler, özellikle hastanın kan sulandırıcı ilaç kullanma öyküsü varsa, ailesinde kanama veya pıhtılaşma bozukluğu öyküsü varsa veya klinik olarak kanama eğilimi şüphesi varsa istenir. Rutin olarak her hastada istenmeyebilir, ancak birçok cerrah elektif cerrahiler öncesi temel bir koagülasyon taraması yapmayı tercih eder.

4. Hormon Profili (Endokrin Panel):

Neden İstenir: Jinekomastinin en sık nedenlerinden biri hormonal dengesizlikler olduğundan, bu testler altta yatan bir endokrinolojik sorunu (hormonal bozukluğu) tespit etmeye veya dışlamaya yardımcı olur. Bu, özellikle patolojik jinekomasti şüphesi olan veya etiyolojisi belirsiz vakalarda önemlidir.

Total Testosteron ve Serbest Testosteron (veya Biyo-yararlanılabilir Testosteron): Erkeklik hormonu olan testosteronun kan seviyesini ölçer. Düşük testosteron seviyeleri (hipogonadizm) jinekomastiye neden olabilir. Serbest testosteron, biyolojik olarak aktif olan formdur.

Estradiol (E2): En güçlü kadınlık hormonu olan estradiolün seviyesini ölçer. Yüksek estradiol seviyeleri veya testosteron/estradiol oranındaki bozulma (östrojen lehine) jinekomastiye yol açabilir.

Lüteinizan Hormon (LH) ve Folikül Stimüle Edici Hormon (FSH): Beyindeki hipofiz bezinden salgılanan bu gonadotropinler, testislerin testosteron ve sperm üretimini kontrol eder. Bu testler, eğer testosteron düşüklüğü saptanırsa, bunun nedeninin hipofizden mi (sekonder hipogonadizm – LH/FSH düşük veya normal) yoksa doğrudan testislerden mi (primer hipogonadizm – LH/FSH yüksek) kaynaklandığını ayırt etmeye yardımcı olur.

Prolaktin: Hipofiz bezinden salgılanan bir diğer hormondur. Yüksek prolaktin seviyeleri (hiperprolaktinemi), GnRH salınımını baskılayarak sekonder hipogonadizme ve dolayısıyla jinekomastiye neden olabilir; ayrıca cinsel işlev bozukluklarına da yol açabilir.

İnsan Koryonik Gonadotropini (β-hCG): Normalde gebelikte yükselen bir hormondur. Erkeklerde yüksek β-hCG seviyeleri, nadir de olsa bazı testis tümörlerinin (özellikle germ hücreli tümörler) veya bazı diğer kanser türlerinin (ektopik hCG üretimi) bir göstergesi olabilir ve bu tümörler jinekomastiye neden olabilir.

Tiroid Fonksiyon Testleri (TSH – Tiroid Stimüle Edici Hormon, Serbest T3 – Triiyodotironin, Serbest T4 – Tiroksin): Tiroid bezinin az (hipotiroidi) veya çok (hipertiroidi) çalışması da genel metabolizmayı ve hormonal dengeyi etkileyerek jinekomasti gelişimine katkıda bulunabilir. Özellikle hipertiroidizm, SHBG seviyelerini artırarak serbest testosteron/östrojen dengesini bozabilir.

5. İdrar Tahlili (Tam İdrar Analizi – TİT):

Neden İstenir: Böbrek hastalığı, idrar yolu enfeksiyonu, diyabet (glukozüri) veya dehidratasyon gibi durumların erken belirtilerini saptamak için basit ve maliyet etkin bir tarama testidir.

6. Elektrokardiyogram (EKG) ve Akciğer Grafisi (Telekardiyogram):

Neden İstenir: Genellikle belirli bir yaşın üzerindeki (örneğin, 40 veya 50 yaş üstü) hastalarda veya bilinen kalp (kardiyak) veya akciğer (pulmoner) hastalığı öyküsü olan, sigara içen veya kardiyovasküler risk faktörleri taşıyan hastalarda, genel anestezi öncesi kalp ve akciğer sağlığını değerlendirmek amacıyla istenir. Genç ve sağlıklı bireylerde, eğer belirgin bir risk faktörü yoksa, rutin olarak gerekmeyebilir. Anestezi uzmanının değerlendirmesi bu konuda belirleyicidir.

Bu testlerin tamamı her jinekomasti hastası için rutin olarak istenmeyebilir. Plastik cerrah, anestezi uzmanı ve gerekirse endokrinoloji uzmanı, hastanın bireysel özelliklerine, yaşına, genel sağlık durumuna, tıbbi öyküsüne, fizik muayene bulgularına ve jinekomastinin olası nedenlerine göre hangi testlerin gerekli olduğuna multidisipliner bir yaklaşımla karar verecektir.

Temel amaç, ameliyatın hasta için mümkün olan en güvenli şekilde gerçekleştirilmesini sağlamak ve eğer jinekomastinin altında yatan tedavi edilebilir veya yönetilebilir bir tıbbi durum varsa (örneğin, hipogonadizm, tiroid hastalığı, ilaç yan etkisi), bunun saptanması ve cerrahi tedaviye ek olarak veya cerrahi öncesinde uygun şekilde ele alınmasıdır. Örneğin, hormonal bir bozukluk saptanırsa, cerrahi öncesinde veya cerrahiye ek olarak tıbbi tedavi de tedavi planına dahil edilebilir.

Ne Öğrendik

Jinekomasti ameliyatı öncesi istenen laboratuvar testleri (tam kan sayımı, biyokimya, pıhtılaşma testleri ve hormon profili), hastanın genel sağlık durumunu değerlendirerek anestezi ve cerrahi risklerini en aza indirmeyi, altta yatan olası hormonal veya sistemik nedenleri ortaya çıkarmayı ve böylece en güvenli ve etkili tedavi sürecini planlamayı amaçlar.

Kaynak

Committee on Standards and Practice Parameters; Apfelbaum JL, Connis RT, Nickinovich DG; American Society of Anesthesiologists Task Force on Preanesthesia Evaluation; Pasternak LR, Arens JF, Caplan RA, Connis RT, Fleisher LA, Flowerdew R, Gold BS, Mayhew JF, Nickinovich DG, Rice LJ, Roizen MF, Twersky RS. Practice advisory for preanesthesia evaluation: an updated report by the American Society of Anesthesiologists Task Force on Preanesthesia Evaluation. Anesthesiology. 2012 Mar;116(3):522-38. doi: 10.1097/ALN.0b013e31823c1067. PMID: 22273990.