Jinekomasti Ameliyatı Tarihte İlk Kez Ne Zaman ve Kim Tarafından Uygulanmıştır? Erken Dönemde Bu Duruma Yönelik Cerrahi Yaklaşımlar Nasıldı?
Jinekomasti, erkeklerde meme dokusunun iyi huylu büyümesi olarak tanımlanır ve estetik kaygıların yanı sıra psikolojik rahatsızlıklara da yol açabilen bir durumdur. Bu durumun farkındalığı ve tedavi arayışı antik çağlara kadar uzanmaktadır.
Tarihte jinekomasti ameliyatına dair ilk net ve kabul görmüş tanımlama, Bizanslı hekim Paulus Aegineta (MS 625-690) tarafından yapılmıştır. Paulus, yedi kitaptan oluşan tıp ansiklopedisi “Epitome Medikae Libri Septem” (Tıbbın Özeti Yedi Kitap) adlı eserinin altıncı kitabında, cerrahi prosedürleri anlatırken jinekomastiye de değinmiş ve cerrahi tedavisini tarif etmiştir.
Paulus Aegineta’nın tanımladığı yöntem, günümüzdeki sofistike tekniklerle karşılaştırıldığında oldukça basitti. Prosedür, genellikle meme dokusunun alt kenarı boyunca yarım ay (semilunar) şeklinde bir kesi yapılmasını ve bu kesiden fazla meme dokusunun (hem glandüler hem de yağ dokusu olabileceği düşünülüyor) çıkarılmasını içeriyordu. Bu dönemde amaç, öncelikle kitlenin küçültülmesi ve daha “erkeksi” bir göğüs konturuna ulaşılmasıydı.
Erken Dönem Yaklaşımlarının Sınırlılıkları
Paulus Aegineta ve onu takip eden erken dönem cerrahların yaklaşımları, dönemin tıbbi ve teknolojik kısıtlamaları nedeniyle birçok önemli sınırlılığa sahipti:
1. Anestezi Yokluğu veya Yetersizliği: En büyük zorluklardan biri etkili anestezinin olmamasıydı. Hastalar ameliyat sırasında büyük acılar çekiyordu, bu da cerrahın çalışma süresini ve yapabileceği müdahalenin kapsamını ciddi şekilde kısıtlıyordu. Genellikle afyon gibi maddelerle veya alkolle hastayı bir miktar uyuşturma çabaları olsa da, bunlar modern anesteziyle kıyaslanamazdı.
2. Antisepsi ve Asepsi Bilgisinin Eksikliği: Mikroorganizmaların enfeksiyona yol açtığı bilgisi henüz mevcut değildi. Bu nedenle, cerrahi aletlerin sterilizasyonu, ameliyat sahasının antiseptiklerle temizlenmesi gibi uygulamalar yoktu. Bu durum, ameliyat sonrası enfeksiyon riskini çok yükseltiyor ve ölümcül olabiliyordu.
3. Kanama Kontrolünün Zorluğu: Damar bağlama (ligasyon) teknikleri ilkeldi ve kanamayı etkili bir şekilde kontrol etmek zordu. Aşırı kan kaybı (hemoraji) ciddi bir risk faktörüydü.
4. Sınırlı Anatomik Bilgi: İnsan anatomisi hakkındaki bilgi, günümüze kıyasla çok daha azdı. Bu da cerrahların dokulara saygılı, sinir ve damar yapılarını koruyarak çalışmasını zorlaştırıyordu.
5. İlkel Cerrahi Aletler: Kullanılan cerrahi aletler, günümüzdeki hassas ve özel tasarlanmış aletlere göre çok daha kaba ve yetersizdi.
6. Estetik Kaygıların İkinci Planda Olması: Erken dönemde temel amaç, fonksiyonel bir iyileşme veya kitlenin ortadan kaldırılmasıydı. Yara izinin minimizasyonu, simetri veya doğal görünüm gibi estetik kaygılar genellikle ikinci plandaydı ya da hiç dikkate alınmıyordu. Paulus’un tarif ettiği yarım ay kesi bile, o dönemin şartlarında kitlenin çıkarılmasına odaklı bir yaklaşımdı.
7. Postoperatif Bakım Yetersizliği: Ameliyat sonrası bakım, enfeksiyon kontrolü ve yara iyileşmesini destekleyecek modern yöntemlerden yoksundu.
Bu nedenlerle, Paulus Aegineta döneminde ve takip eden yüzyıllarda yapılan jinekomasti ameliyatları, yüksek riskli, ağrılı ve sonuçları belirsiz girişimlerdi. Ancak, Paulus Aegineta’nın bu durumu tanımlaması ve cerrahi bir çözüm önermesi, jinekomasti cerrahisinin tarihsel yolculuğunda önemli bir ilk adım olarak kabul edilir. Cerrahi teknikler, ancak 19. ve 20. yüzyıllarda anestezi, antisepsi ve cerrahi prensiplerdeki devrim niteliğindeki gelişmelerle modern bir hal alabilmiştir.
Ne Öğrendik
Jinekomasti cerrahisinin bilinen ilk uygulaması MS 7. yüzyılda Paulus Aegineta tarafından basit bir eksizyonla gerçekleştirilmiş olsa da, dönemin anestezi, antisepsi ve cerrahi bilgi eksiklikleri nedeniyle bu erken yaklaşımlar yüksek riskli ve sınırlı başarıya sahipti.
Kaynaklar
1. Chavoushi SH, Ghabili K, Kazemi A, Aslanabadi A, Babapour S, Ahmedli R, Golzari SE. Surgery for Gynecomastia in the Islamic Golden Age: Al-Tasrif of Al-Zahrawi (936-1013 AD). ISRN Surg. 2012;2012:934965. Epub 2012 Sep 20. PMID: 23050167; PMCID: PMC3459224.
2. Gurunluoglu R, Gurunluoglu A. Paulus Aegineta, a seventh century encyclopedist and surgeon: his role in the history of plastic surgery. Plast Reconstr Surg. 2001 Dec;108(7):2072-9. PMID: 11743404.